Tilleggsfôring på beite – ikkje alltid ønskjeleg, men heller ikkje ulovleg

Utgangspunktet for bruk av beite er at dyra skal ha tilstrekkeleg tilgang på næringsrik mat, og dyretalet må vere tilpassa beitegrunnlaget.

Kva er tilleggsfôring?

Tilleggsfôring er næringsrik mat dyra får i tillegg til naturleg forekommande næring på beitet. Dette kan vere både grovfôr og kraftfôr. Mineraltilskot og saltstein blir ikkje rekna som tilleggsfôring.

Når trengst tilleggsfôring?

Beita skal i utgangspunktet vere tilstrekkeleg næringskjelde for dyra når dei går ute. Beitebruken skal vere aktiv og planlagt, og inngå som ein del av den totale produksjonen. Tilleggsfôring kan vere nødvendig i periodar med dårleg beitekvalitet eller unormale forhold, til dømes ved tørke.

Regelverket slår fast at eigar raskt skal kunne skaffe tilstrekkeleg eigna fôr dersom beitet ikkje gir nok næring. I slike tilfelle kan tilleggsfôring bidra til å sikre dyrevelferd og oppretthalde produksjon. Dersom det er behov for kontinuerleg tilleggsfôring, kan det tyde på at beitegrunnlaget ikkje er tilstrekkeleg.

Ved utedrift skal det vere ein fôringsplass som gjer det mogleg å fôre dyra på ein god måte. I skuldersesongane (vår og haust) kan det vere behov for tilleggsfôring om naturforholda ikkje spelar på lag. Pass på å ha tilstrekkeleg tilsyn med dyra slik at du ser om dei blir tynne eller ikkje veks som dei skal. Hugs at unge dyr har andre behov enn vaksne.

Utedrift – særskilte krav til beite og fôring

Ved utedrift gjeld særskilte krav, jf. § 18 i forskrift om velferd for småfe. Denne driftsforma inneber at dyra skal klare seg med det dei finn på beitet, også om vinteren, og dyretalet skal tilpassast beitegrunnlaget. Det er tillate å bruke meir fjerntliggande og mindre tilgjengelege beiteområde, som utmark og øyer. Det er krav om løyve frå Mattilsynet for å kunne drive denne typen produksjon (sjå meir på Mattilsynet si nettside.

Ved utedrift skal det etablerast innhegning slik at eigar kan samle dyra. Paring skal skje slik at lamming startar når beite- og klimaforholda er gode. Tilleggsfôring ved utedrift skal vere eit nødvendig tiltak – ikkje ein del av den daglege drifta.

Det er viktig å oppnå tamme dyr på utedrift. Kraftfôr kan brukast som verktøy for å temme dyra, men då i små mengder og ikkje som næringstilskot. Dette blir ikkje rekna som tilleggsfôring.

Dersom det er behov for rutinemessig tilleggsfôring, fell drifta utanfor definisjonen av utedrift. I slike tilfelle kan det etablerast utegang.

Utegang

Utegang er ei driftsform der dyra går ute heile året, men har tilgang til enkelt opphaldsrom. I motsetning til utedrift kan dyra få tilleggsfôr rutinemessig. 

Krav til utgang for sau finn du i forskrift om velferd for småfe § 17. For storfe gjeld krava i forskrift om hold av storfe § 24a

Kystlynghei

Kystlynghei er definert som ein utvald naturtype etter forskrift om utvalde naturtypar, og Noreg har eit særleg ansvar for å ta vare på denne. Kystlynghei krev skjøtsel, spesielt beiting, men er sårbar for tilførsel av næring.

I forskrifta er det meldeplikt til kommunen for tiltak innan jordbruk og skogbruk som «[…] ikkje er beskrive i handlingsplanen, eller som er eigna til å endre karakteren eller omfanget av ein førekomst av ein utvald naturtype». Utbreidd bruk av tilleggsfôring vil gi ein indirekte gjødslingseffekt i kystlyngheia og kan endre eller øydeleggje naturtypen. Rutinemessig tilleggsfôring, spesielt av grovfôr, vil derfor vere meldepliktig og ofte få avslag.

Om det ikkje er nok mat i kystlyngheia til dyra, er det for mange dyr i forhold til beiteressursen. Då bør du vurdere å flytte dyra eller redusere talet.

Kort oppsummert

• Tilleggsfôring på beite er tillate og kan vere nødvendig ved dårlege beiteforhold.
• Ved utedrift skal dyra klare seg med det dei finn på beitet. Tilleggsfôring er berre aktuelt ved krisesituasjonar.
• Små mengder kraftfôr kan brukast for å få tamme dyr, men ikkje som næringstilskot.
• Rutinemessig tilleggsfôring er ikkje forenleg med beiting i kystlynghei eller definisjonen av utedrift, men kan inngå i utegang med krav om enkelt tilhaldsrom.

Du kan lesa meir om dyrevelferd på beite på Mattilsynet si nettside her